Türkiye Büyük Millet Meclisi, 31 Mart 2017 tarihinde Gemilerin Emniyetli ve Çevreye Duyarlı Geri Dönüşümü Hakkında Hong Kong Uluslararası Sözleşmesi’ni (“Sözleşme”) onaylamıştır. Türkiye, Sözleşme’yi 26 Ağustos 2010’da imzalamıştı. Sözleşme’nin temelini teşkil eden saha çalışması Türkiye’de gerçekleştirilmiş ve bu bağlamda Türk gemi söküm tesisleri uluslararası kuruluşlar tarafından denetlenmiştir. İMEAK Deniz Ticaret Odası’ndan elde edilen bilgiler uyarınca, Türk gemi söküm tesislerinin tamamı Sözleşme’de belirlenen standartlar ile uyum içindedir. Bunun ötesinde, Ulaştırma, Denizcilik ve Haberleşme Bakanlığı Sözleşme’nin hazırlanması sürecinde aktif bir şekilde rol almıştır.

Sözleşme’nin amacı, insan sağlığına, güvenliğine ve çevreye karşı bir risk teşkil etmeyecek şekilde faaliyet göstermelerini sağlamak amacıyla gemiler ve gemi söküm tesisleri için standartlar belirlemektir.

Sözleşme’de belirlenen kurallar pek çok hususa değinmektedir, örneğin:

• sökülmek üzere satılan gemilerde bulunabilen ve çevre için zararlı nitelikte olan asbest, ağır metaller ve hidrokarbonlar gibi maddelerin ele alınması;

• gemilerin, güvenli ve sağlam geri dönüşümüne imkan verecek şekilde inşa edilmesi ve işletilmesi;

• güvenli çalışma ve çevre koşullarının sağlanması için gemi söküm tesisleri tarafından korunması gereken standartlar;

• belgeleme ve bildirim yükümlülüğü de dahil olmak üzere, gemilerin geri dönüşümü için bir icra mekanizmasının oluşturulması.

Sözleşme uyarınca tüm gemiler için tehlikeli madde envanteri tutulması gerekmektedir. Sözleşme’ye taraf devletlerin bayrağını taşıyan gemilerde ve bu devletlerde yer alan gemi söküm tesislerinde yasaklanmış olan zararlı maddeler, Sözleşme’nin ekinde yer alan listede sayılmıştır. Bunun yanı sıra, söküm işlemleri başlamadan önce gemiler muayeneye tabi tutulacak ve bu şekilde tehlikeli madde envanteri kontrol edilecektir. Gemi söküm tesisleri, tehlikeli madde envanteri doğrultusunda bir “Gemi Söküm Planı” oluşturacak ve her bir geminin sökümünün ne şekilde gerçekleştirileceğini ortaya koyacaktır.

Sözleşme’ye taraf devletler, güvenli çalışma ve çevre koşullarının varlığını temin etmek amacıyla, gemi söküm tesislerinin Sözleşme’de belirlenen standartlar ile uyum içerisinde olmasını sağlayacak etkili önlemler alacaktır.

Sözleşme, aşağıdaki koşulların tamamının gerçekleştiği tarihi takiben 24 ayın geçmesiyle yürürlüğe girecektir:

• Sözleşme’nin en az 15 devlet tarafından onaylanması,

• Sözleşme’yi onaylayan devletlerin toplam ticari filolarının, dünya ticari taşımacılığı grostonajının en az %40’ını oluşturması, ve

• Sözleşme’yi onaylayan devletlerin toplam azami yıllık gemi geri dönüşüm hacminin, aynı devletlerin toplam ticari taşımacılığı grostonajının en az %3’ünü oluşturması.

Türkiye; Norveç, Kongo, Fransa, Belçika ve Panama’yı takiben Sözleşme’yi onaylayan altıncı ülkedir. Danimarka Sözleşme’nin onaylanması hususunda ilk adımları atmıştır ve 2017 baharında Sözleşme’yi onaylayacağı beklenmektedir.

Avrupa Birliği (“AB”), Sözleşme ile bağlantılı olan Tüzük No. 1257/2013’ü (“Tüzük”) yürürlüğe koymuştur. Tüzük, Sözleşme’nin AB üyesi olan ve olmayan devletler tarafından erken onaylanmasını sağlamayı ve standardı yükseltmeyi amaçlamaktadır. Regülasyon Madde 16 uyarınca, sadece “Avrupa Listesi’nde” yer alan gemi söküm tesisleri AB üyesi devletlerin bayrağını taşıyan gemilerin geri dönüşümünü gerçekleştirebilecektir. AB üye devletlerinde bulunan tesisler listeye dahil edilmek için yetkili makamlar tarafından, AB üyesi olmayan devletlerde bulunan tesisler ise Avrupa Komisyonu tarafından onay almak zorundadır. Regülasyon ile Avrupa Listesi hakkında daha fazla bilgi almak için bu linke tıklayarak bu konudaki makalemize ulaşabilirsiniz.